Studiegids

Inhoud

Hebben wij fictie nodig? En indien ja, waarom? Kunnen we de realiteit op zich niet aan?

Dit masterseminarie vertrekt van de observatie dat het onmogelijk is om je een (of de) wereld voor te stellen zonder fictie. Zelfs het idee van zo’n eengemaakte, globale wereld is een fictie. Fictie is dan ook niet zomaar gelijk te stellen met iets wat niet bestaat en louter verzonnen is, zoals we gebruikelijk aannemen. Fictie vormt een vaak ongezien, maar onmiskenbaar deel van de manier waarop we onze alledaagse werkelijkheid opbouwen en bewonen – kijk maar naar je zelfbeeld als evident (maar complex) voorbeeld. Fictie is dus een onderdeel van de wereld die we delen, ze maakt de wereld op een specifieke manier deelbaar. 

Dat is ook het punt waarop de kunst in het geding komt. Hoe verhouden literaire of met kunst geconstrueerde ficties zich ten opzichte van de ficties waarmee we leven, de fictie die we delen als onderdeel van de manier waarop we onze wereld bouwen? Dienen die literaire (of artistieke) ficties om aan de realiteit te ontsnappen, om haar te vermijden, of vormen ze juist om een manier om ons met die realiteit te confronteren en ermee in het reine te komen? Wat maakt het verschil tussen de ene fictie en de andere? En waar zoeken we eigenlijk zelf naar als we ons bewust in een fictie begeven? Geluk, vergetelheid? Of het vlees van de realiteit zelf, haar ongrijpbare waarheid die plotseling tastbaar gemaakt wordt?

Om grip te krijgen op deze onderzoeksvragen zullen we gebruiken van fictie in onze eigen tijd zowel bestuderen als dat we zelf een fictie zullen maken, om zo een diversiteit aan mogelijke invalshoeken op fictie en de onderwerpen die ermee samenhangen te genereren - als praktisch zoeklicht in het labyrint waar fantasie aan werkelijkheid, ‘Dichtung’ aan ‘Wahrheit’ raakt. We starten het seminarie vanuit collectieve reflectie, samen lezen, kijken en beschouwen (zowel theoretisch als artistiek, met ruimte voor denkers en kunstenaars als D.W. Winnicott, Olivia Laing, Oliver Sacks, Walter Benjamin, Mark Fisher, Adam Curtis, Sianne Ngai, Jorge Luis Borges, Marguerite Duras, Italo Calvino, Audre Lorde, Toni Morrison,…). Geleidelijk aan zullen we die colletieve beschouwingen en actieve discussies vervolgens vermengen met feedbackrondes (zowel individueel als peer to peer) die zullen helpen om je eigen fictie verder te ontwikkelen en deelbaar te maken. Alles bij elkaar kan je zeggen dat we ‘fictie’ als medium van binnen en van buiten zullen verkennen om juist te begrijpen welke realiteit we vandaag met elkaar delen, waarom we daarvoor nu juist fictie nodig hebben en hoe we die 'gedeelde realiteit' juist door fictie kunnen bevragen. Want een gedeelde realiteit, wat is dat? Welke realiteit, wiens realiteit? De onpersoonlijke realiteit van de klimaatverandering die we met elkaar delen en die het idee van een toekomst zowat blokkeert, of juist louter je persoonlijke? Waar raakt het ene aan het andere?

Als je interesse hebt in een hedendaagse analyse van hoe macro en microficties in samenhang met elkaar onze realiteit bepalen en je wil onderzoeken hoe artistieke, zelfbewuste ficties ons toelaten om de relatie te herijken tussen wat reëel en irreëel of waar en vals is, dan wordt dit seminarie je tweede thuis. Je zal aangemoedigd worden om je eigen beschouwelijke kijk op fictie te ontwikkelen, vanuit je specifieke interesse in noties of aspecten die ermee samenhangen (identiteit, ideologie, apocalyptiek, profetisme, liefde voor illusies of vechten met desillusie, om maar enkele dingen te noemen). En uiteindelijk word je ook praktisch uitgedaagd om uit te vissen hoe je zelf met fictie wil omgaan in je eigen werk: als een feest van onze verbeeldend vermogen, als kritisch werktuig om illusies te doorprikken waarmee we leven of als een noodzakelijke omweg om dichter te komen bij een gedeelde realiteit zelf…

Fictie wordt zo een zaak van esthetiek, ethiek en politiek, maar niet het minst ook: een plezier om mee te spelen. 

Studiemateriaal

Reader of essays. List of must-see-films and must-read-novels. 

Toelichting werkvorm

Onderzoekseminarie dat vertrekt vanuit theoretische en artistieke input, collectieve lectuur, screening en beschouwing, waarin discussie wordt aangemoedigd over literatuur en gebruik van fictie in andere artistieke disciplines, afgewisseld met kleine (groeps)presentaties, workshopgerichte sessies en peer to peer-feedback waarin een zelf te maken fictie centraal staat. Indien nodig, vanwege gezondheidsmaatregelen zoals tijdens de corona-pandemie, zal voornamelijk online lesgegeven worden, anders wordt naar een afwisseling van fysieke en digitale bijeenkomsten gestreefd (met fysieke bijeenkomsten die bij gelegenheid langer kunnen duren om de verplaatsing extra waardevol te maken).